Polskie Państwo Podziemne
27 września 1939 roku w oblężonej przez Niemców Warszawie gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz utworzył wraz z grupą oficerów WP Służbę Zwycięstwu Polski – konspiracyjną organizację wojskową, mającą kontynuować walkę przeciwko obu okupantom. 4 grudnia 1939 roku premier rządu RP na uchodźstwie gen. Władysław Sikorski powołał Związek Walki Zbrojnej.
14 lutego 1942 roku gen. Sikorski przekształcił ZWZ w Armię Krajową.
Najważniejszym celem AK było prowadzenie walki z Niemcami oraz przygotowywanie kadr i sformowanie jednostek wojskowych w celu wywołania powstania przeciw okupantowi. Tajne struktury podporządkowane rządowi emigracyjnemu nazywano po wojnie Polskim Państwem Podziemnym. Drugiego takiego państwa nie było w całej Europie.
27 września obchodzone jest święto państwowe Dzień Polskiego Państwa Podziemnego (uchwała Sejmu z 11 września 1998 r.).
Źródło:
https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/150997,82-rocznica-powstania-Polskiego-Panstwa-Podziemnego-Warszawa-27-wrzesnia-2021.html
Pomnik Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej w Warszawie. Fot. Adrian Grycuk
Polskie Państwo Podziemne – fenomen w skali światowej
27 września 1939 r. w Warszawie powstała Służba Zwycięstwu Polski, tajna organizacja niepodległościowa stanowiąca zaczątek Polskiego Państwa Podziemnego. O organizacji, zadaniach i działalności polskiej konspiracji, zarówno wojskowej jak i cywilnej, opowiada dr hab. Waldemar Grabowski z Wydziału Badań Naukowych Biura Edukacji Publicznej IPN.
W jakich okolicznościach powstało Polskie Państwo Podziemne?
W końcu września 1939 r. w oblężonej Warszawie przystąpiono do tworzenia konspiracyjnej organizacji wojskowo-cywilnej pod nazwą Służba Zwycięstwu Polski. Za datę jej powstania przyjmujemy 27 września – stąd też tego dnia obchodzimy Dzień Polskiego Państwa Podziemnego. Dodajmy też, że inicjatywa kierownictwa obrony Warszawy zbiegła się z otrzymaniem mandatu Naczelnego Wodza do tworzenia tajnej organizacji, który przywiózł do Warszawy mjr Edmund Galinat.
W skład SZP weszły struktury istniejące już w czasie obrony Warszawy. Dowódca Obrony Warszawy – to Dowódca Główny SZP (gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz); Komisarz Cywilny Obrony Warszawy (Stefan Starzyński) – to Komisarz Cywilny i II zastępca Dowódcy SZP. Natomiast powołany po 17 września Komitet Obywatelski – to (po ograniczeniu do reprezentantów najważniejszych partii politycznych) Główna Rada Polityczna SZP.
Celem SZP, jak pisano w konspiracyjnych dokumentach, było skupienie w jednej organizacji całego wysiłku społeczeństwa polskiego w walce o odzyskanie niepodległości.
Czym charakteryzowała się organizacja i struktura terenowa Polski Podziemnej?
W wyniku decyzji rządu RP gen. Władysława Sikorskiego konspiracja w okupowanym Kraju została rozdzielona na dwa piony: wojskowy i cywilny. W listopadzie 1939 r. premier i Naczelny Wódz powołał organizację wojskową – Związek Walki Zbrojnej. Komenda Główna ZWZ znajdowała się do końca czerwca 1940 r. we Francji, a następnie Komendantem Głównym ZWZ został mianowany gen. Stefan Rowecki i dotychczasowa Komenda Okupacji Niemieckiej ZWZ mieszcząca się w Warszawie została przeorganizowana w KG ZWZ (od lutego 1942 r. KG Armii Krajowej). Natomiast proces tworzenia pionu cywilnego Polskiego Państwa Podziemnego trwał znacznie dłużej. Dopiero 3 grudnia 1940 r. zostali mianowani dwaj Główni Delegaci Rządu: Adolf Bniński – na ziemie inkorporowane do III Rzeszy, oraz Cyryl Ratajski – na teren utworzonego przez Niemców Generalnego Gubernatorstwa. Do mianowania trzeciego Głównego Delegata Rządu na ziemie wschodnie nie doszło, choć działający we Lwowie Władysław Zych de facto sprawował taką funkcję do lata 1941 r. Obok Delegatury Rządu do pionu cywilnego PPP zaliczamy również Polityczny Komitet Porozumiewawczy (od stycznia 1944 r. Rada Jedności Narodowej).
Struktura terenowa PPP odpowiadała strukturze władz centralnych w Warszawie. Na szczeblu województw funkcjonowały komendy okręgów ZWZ-AK (na niektórych terenach Polski wprowadzono szczebel pośredni dowodzenia w postacie komend obszarów, które kierowały pracą konspiracyjną w kilku okręgach-województwach), okręgowe delegatury rządu, oraz lokalne porozumienia partyjne (PKP, PSP).
Na szczeblu powiatów istniały komendy obwodów ZWZ-AK, powiatowe delegatury rządu. Organizacja terenowa PPP schodziła do poziomu gmin, gdzie funkcjonowały placówki ZWZ-AK oraz konspiracyjni wójtowie, burmistrze, czy sołtysi.
Źródło:
https://muzhp.pl/pl/c/1392/polskie-panstwo-podziemne-fenomen-w-skali-swiatowej
https://ipn.gov.pl/dokumenty/zalaczniki/210/210-555184.jpg
Zobacz także:
https://prezydent.pl/aktualnosci/wypowiedzi-prezydenta-rp/inne/art,1749,82-rocznica-powstania-polskiego-panstwa-podziemnego.html
https://ipn.gov.pl/pl/historia-z-ipn/138218,Polskie-Panstwo-Podziemne.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_Pa%C5%84stwo_Podziemne
https://dzieje.pl/aktualnosci/polskie-panstwo-podziemne
https://muzeum1939.pl/polskie-panstwo-podziemne-m2wswirtualnie/aktualnosci/3335.html
http://www.polska1918-89.pl/polskie-panstwo-podziemne-konspiracja-wojskowa-i-cywilna-pod-okupacja-,221.html