Informujemy, że w związku z przedłużonymi obostrzeniami
spowodowanymi pandemią COVID-19
od 19 kwietnia 2021 r. (poniedziałek)
Ekspozycja Historyczno-Dydaktyczna
przy Gorze Śmierci w Paszczynie
będzie ZAMKNIĘTA
do ODWOŁANIA
***
W Polsce zostają przedłużone obowiązujące zasady bezpieczeństwa od 19 kwietnia
Wciąż odnotowujemy dużą liczbę zajętych respiratorów i łóżek w szpitalach, a także zgonów z powodu COVID-19. Ze względu na wydolność służby zdrowia i troskę o życie obywateli, zadecydowaliśmy o przedłużeniu większości obostrzeń do 25 kwietnia. W zakresie hoteli i noclegów dotychczasowe zasady bezpieczeństwa będą obowiązywać do 3 maja włącznie. Od 19 kwietnia otwieramy żłobki i przedszkola dla wszystkich dzieci. Dozwolony będzie także sport w obiektach sportowych na świeżym powietrzu z pewnymi ograniczeniami.
Kultura – wciąż zamknięte są teatry, kina, muzea i galerie sztuki.
https://www.gov.pl/web/koronawirus/Do-25kwietnia-przedluzamy-zasady-bezpieczenstwa-z-wyjatkami
Kalendarium Miesiąca - KWIECIEŃ:
- do 24 kwietnia 1940 r. - SS Oberführer Bernhardt Voss był w tym czasie dowódcą 6. SS Totenkopfstandarte w Pradze. Potem wraz z jednostką został przeniesiony do Oslo, zaś stamtąd skierowany do Pustkowa.
s. 31
- W kwietniu 1941 r.- Największe nasilenie wysiedleń nastąpiło w 1941 roku. Na wiosnę wypędzono mieszkańców z Domatkowa, Woli Domatkowskiej i Brzezówki. W ten sposób poligon SS sięgnął pod samą Kolbuszowę. W kwietniu 1941 r. wysiedlona została duża wieś Niwiska, licząca prawie 1200 mieszkańców. Zniszczono zupełnie 80 proc. jej zabudowań, a 20 proc. zabrano na budowę osiedli robotniczych, zlokalizowanych w Woli Ocieckiej i Woli Domatkowskiej.
- do 1 kwietnia 1942 r. - dowództwo nad SS Bataillon ,,SS Truppen-Übungsplatz „Dębica" sprawował Johann von Feil. Komendzie poligonu podlegał stały batalion SS pełniący służbę wartowniczą i strażniczą (SS Wachbataillon). Jak w obozach koncentracyjnych, tak i w Pustkowie należał on do formacji SS Totenkopf. Jego zadaniem było szkolenie rekrutów, służba wartownicza na terenie placu ćwiczeń i służba strażnicza w obozach wyniszczenia zorganizowanych w Pustkowie. Formacja ta była specjalnie szkolona zwłaszcza w kierunku wykorzenienia odruchu litości i ludzkości.
1 kwietnia 1942 r.Od ustanowienia władz obozu do 18 sierpnia 1941 r. służbę wartowniczo-strażniczą pełnił SS Totenkopf Bataillon „Oranienburg". Składał się on z kilkuset esesmanów różnych narodowości: Niemców, Belgów, Holendrów i dzielił się na kompanie. Od powyższej daty (18 sierpnia 1941 r.) nazwę batalionu zmieniono na SS Bataillon ,,SS Truppen-Übungsplatz „Dębica". Jego dowództwo do 1 kwietnia 1942 r. sprawował nadal von Feil, po nim zaś kolejno: do 1 sierpnia 1942 r. jego poprzedni adiutant, a później zastępca von und zu der Tann, a wreszcie Bormann.
s. 38
- do kwietnia 1942 r. - kierownikami Oddziału I b komendy obozu, który prowadził na terenie poligonu SS m.in. roboty inwestycyjne typu wojskowego byli kolejno SS hauptsturmführer Blase (od 26 czerwca 1940 r.), zaś od kwietnia 1942 r. do początku 1944 r. SS hauptsturmführer Albrecht (natomiast po jego odejściu na front od początku 1944 r. do końca lipca tegoż roku SS hauptsturmführer Hans Proschinski)
s. 37
- na przełomie marca i kwietnia 1943 r. - w obozie pracy przymusowej dla Polaków sporządzono nowy spis wedle alfabetu i dokonano zmiany numeracji, rozpoczynając od numeru jeden. Należy przypomnieć, że do końca marca 1943 r. z około 1500 więźniów wskutek epidemii, wyniszczenia organizmu i mordów, zginęło ponad 900. W obozie zostało tylko 361. W obozie rozpoczął się nowy okres.
s. 91
- od kwietnia 1943 r. do 27 lipca 1944 г. - to drugi okres istnienia obozu pracy przymusowej dla Polaków. Bo historię obozu pracy przymusowej dla Polaków można podzielić na dwa różniące się od siebie w pewnej mierze okresy. Pierwszy okres funkcjonowania od 16 września 1942 r. do końca marca 1943 г. zaś drugi od kwietnia 1943 r. do 27 lipca 1944 г. W dniu 27 lipca 1944 r. dniu więźniów ewakuowano do Rzeszy.
s. 86-87
- od początku kwietnia 1943 r. - zaczęły nadchodzić do obozu nowe transporty więźniów (Zugange), wśród których były także kobiety. Dla nich wyłączono dwa baraki w północno-wschodniej części obozu i otoczono niskim płotkiem, by odizolować je od mężczyzn. W jednym z nich kobiety mieszkały, w drugim zaś znajdowały się ich warsztaty pracy, a mianowicie pralnia i szwalnia. Za czasów, kiedy raportfuhrerem obozu był Kops, do pomieszczeń kobiecych mieli wstęp wszyscy esesmani. W 1943 r. w drugi dzień Wielkanocy Frenkel zmusił do pójścia na żołnierską libację kilka więźniarek. Sprawa stała się głośna. Frenkel został aresztowany i wywieziony do więzienia Montelupich w Krakowie. Do obozu już nie wrócił. Kops, który z tytułu nadzoru winien był zapobiec wyprowadzeniu więźniarek, zotstał usunięty ze stanowiska i po pewnym czasie objął w batalionie wartowniczym funkcje kontrolne.
s. 91-92
- od 1 kwietnia 1943 r. - do obozu pracy przymusowej dla Polaków zaczęli napływać kolejni więźniowie, zarówno w transportach, jak i pojedynczo:
1) z początkiem kwietnia — kilkadziesiąt osób pochodzących z Tarnobrzeskiego i Mieleckiego, aresztowanych po wypuszczeniu 126 więźniów z więzienia
2) 3 kwietnia — około 40 więźniów gestapo w Miechowie,
3) tego samego dnia — 90 osób z więzienia w Sanoku,
4) 4 kwietnia — 60 osób z więzienia w Jaśle,
5) w kwietniu — około 70 osób z więzienia w Nowym Sączu,
6) 7 maja — 63 osoby z więzienia w Rzeszowie, wśród nich 39 mieszkańców Medyni Głogowskiej, aresztowanych 2 kwietnia 1943 г., (...)
- do 1 kwietnia 1943 г., Junacy z oddziału Pustków-gorzelnia pełnili pracę na poligonie, później zaś dowożeni byli codziennie do Dębicy, gdzie rozbudowywali stację kolejową.
Przypomnijmy, że do budowy poligonu używane były oddziały Służby Budowlanej (Baudienst). Pracujący w nich junacy byli również zmuszani do pomocy w budowie i utrzymaniu placu ćwiczeń. W rejonie placu ćwiczeń hitlerowcy zorganizowali ich trzy oddziały Baudienst-u. Dwa były na terenie tego obozu, a to pierwszy w Pustkowie Wsi-gorzelni (oddział 1/104), zaś drugi w wojskowym obozie na ringu V obok obozu żydowskiego (11/104). Komendantem pierwszego był inspektor Dahne, zaś drugiego inspektor Steinhauser, a po nim Krause. Oba powstały w jesieni 1941 r. i liczyły po około 200 junaków. Ich sytuacja różniła się od sytuacji więźniów czy jeńców tylko tym, że nie byli mordowani. Ale wykonywali te same prace co oni, byli tak samo maltretowani i głodzeni jak oni. Ich kwatery były zawszone i przechodzili tyfus jak więźniowie i jeńcy. Junacy z oddziału Pustków-gorzelnia pełnili pracę na poligonie do 1 kwietnia 1943 г., później zaś dowożeni byli codziennie do Dębicy, gdzie rozbudowywali stację kolejową. Trzeci oddział baudienstu hitlerowcy zlokalizowali w leżącej tuż za południową granicą placu ćwiczeń wsi Ostrów. Mieszkańców jej używali również do wykonywania prac związanych z potrzebami tego placu. Wkład pracy wszystkich tych oddziałów powiększył nakłady nieniemieckiej siły roboczej na budowę poligonu.
- w połowie kwietnia 1944 r., Niemcy przeprowadzili egzekucję więźniów. Objęto nią nie mniej niż 40 więźniów z więzienia w Rzeszowie. Ogłoszone 12 kwietnia 1944 r. obwieszczenie wykazuje, że tego dnia zostało rozstrzelanych 50 więźniów. Jak wynika z jego treści, egzekucji dokonano w związku z zamachami na linie kolejowe Przeworsk—Rozwadów i Rzeszów—Przemyśl. Rozstrzelani pochodzili z okolic Rzeszowa, Kolbuszowej, Mielca i Tarnobrzega. Więzień obozu Stefan Goetz w swoich wspomnieniach potwierdza zarówno datę egzekucji, jak i ilość zamordowanych.
- również w połowie kwietnia 1944 roku rozstrzelano co najmniej 20 więźniów z więzienia w Rzeszowie, w tym mieszkańców wsi Jeziorko koło Tarnobrzega. Goetz stwierdza, że egzekucja ta odbyła się 19 kwietnia 1944 r. i zostało rozstrzelanych 22 więźniów pochodzących z Jeziorka. W niepełnym zbiorze obwieszczeń o wyrokach śmierci, takiego afisza nie ma. Jest natomiast obwieszczenie z 27 kwietnia 1944 r. podające, że tego dnia zostało rozstrzelanych 10 osób za zamach na przodownika policji kryminalnej w Rzeszowie Jana Saganowskiego. Pomiędzy nimi byli — jak wynika z afisza — prawdopodobnie także mieszkańcy Jeziorka, którzy zresztą rozstrzeliwani byli po kilkunastu w dwóch egzekucjach. Ponieważ nie zgadza się ani data egzekucji, ani liczba rozstrzelanych, możliwe, że egzekucji z 19 kwietnia tego roku nie podali Niemcy do publicznej wiadomości lub odnośny afisz nie zachował się.
- 26 kwietnia 1944 г. - doszło do ucieczki więźnia z obozu (to jedna z wielu prób ucieczek). Wydarzyło się to wtedy, gdy więźniowie rozbudowywali schrony dla obsługi rakiet w Bliznej. W tym dniu z uciekł więzień obozu pracy przymusowej dla Polaków - Edward Gojawiczyński.
- w dniach 20—22 kwietnia 1945 r. - mężczyzn z obozu w Sachsenhausen (wcześniej do 27 lipca 1944 r. więźniowie Pustkowa), po przeprowadzonej ewakuacji skierowano do Oranienburga, gdzie pracowali w zakładach zbrojeniowych ukrytych pod nazwą klinkierni oraz w zakładach przemysłowych Siemensa i Speera ". Z Oranienburga zwolnionych zostało 75 więźniów z Pustkowa. Wielu zginęło w czasie bombardowania klinkierni przez aliantów. Z- Sachsenhausen i Oranienburga niektórzy więźniowie przeniesieni zostali do takich obozów koncentracyjnych, jak Bergen-Belsen, Regensburg, Nimberg i inne.
- 22 kwietnia 1945 г. - część więźniów z Pustkowa pozostała po ewakuacji Sachsenhausen została oswobodzona, zaś pozostali odzyskali wolność w tym samym dniu w czasie marszu ewakuacyjnego w kierunku Lubeki. Tak zakończyła się gehenna znacznej części więźniów pustkowskiego obozu pracy przymusowej dla Polaków.
***
26 kwietnia 2012 r. z inicjatywy władz Gminy Dębica i Wójta Stanisława Rokosza, powstała Ekspozycja Historyczno - Dydaktyczna przy Górze Śmierci w Paszczynie, na obszarze byłego niemieckiego poligonu wojskowego Waffen SS "Truppenübungsplatz Heidelager" w Pustkowie. Ekspozycja zostala zatytułowana „Historia obozów pracy przymusowej w Pustkowie i Poligonu Waffen – SS Truppenübungsplatz Heidelager”. Jej otwarcie zwieńczylo wspólny projekt Gmin Dębica i Gminy Ostrów „Park Historyczny – Blizna i Pustków – droga pamięci i pojednania”.
Informujemy, że w związku z wprowadzonymi poniższymi obostrzeniami
od 10 kwietnia (sobota) do 1 kwietnia 2021 r. (niedziela)
Ekspozycja Historyczno-Dydaktyczna
przy Gorze Śmierci w Paszczynie
będzie zamknięta
***
W Polsce zostają przedłużone obowiązujące zasady bezpieczeństwa do 18 kwietnia
Handel - ograniczenia
Wielkopowierzchniowe sklepy meblowe i budowlane o powierzchni powyżej 2 000 m2 pozostaną zamknięte.
Centra i galerie handlowe – tak jak obecnie – pozostają zamknięte, z wyjątkiem m.in.: sklepów spożywczych, aptek i drogerii, salonów prasowych, księgarni.
W placówkach handlowych na targu lub poczcie obowiązują limity osób:
1 osoba na 15 m2 – w sklepach do 100 m2,
1 osoba na 20 m2 – w sklepach powyżej 100 m2.
Kult religijny – w miejscach kultu religijnego obowiązuje limit osób – na 1 osobę musi przypadać 20 m2. Bez zmian pozostaje obowiązek zakrywania ust i nosa oraz zachowywanie 1,5 m odległości od innych osób.
Salony fryzjerskie i kosmetyczne – pozostają zamknięte
Żłobki i przedszkola – nadal są nieczynne. Wyjątkiem jest sprawowanie opieki nad dziećmi pracowników medycznych i służb porządkowych (m.in. żołnierzy, funkcjonariuszy policji i straży pożarnej).
Sport – działalność obiektów sportowych jest ograniczona wyłącznie do sportu zawodowego. Wszelkie wydarzenia mogą się odbywać bez udziału publiczności. Zamknięte pozostają m.in. siłownie, kluby fitness, stoki narciarskie, baseny, sauny i solaria.
Edukacja – uczniowie wszystkich klas szkół podstawowych, szkół ponadpodstawowych, słuchacze placówek kształcenia ustawicznego oraz centrów kształcenia zawodowego uczą się zdalnie.
Hotele – obiekty noclegowe pozostają zamknięte (z wyjątkiem m.in. hoteli robotniczych, a także np. dla medyków, kierowców wykonujących transport drogowy czy żołnierzy).
Kultura – wciąż zamknięte są teatry, kina, muzea i galerie sztuki.
Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką jest polskim świętem państwowym obchodzonym 24 marca, poświęconym upamiętnieniu Polaków ratujących Żydów, ustanowionym przez Parlament w 2018 r. z inicjatywy Prezydenta Rzeczpospolitej Andrzeja Dudy.
Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką dla Muzeum Polaków Ratujących Żydów jest dniem szczególnym, ponieważ ustanowiono go w rocznicę śmierci patronów Muzeum – Rodziny Ulmów z Markowej. Dzień ten odnosi się także bezpośrednio do misji Muzeum, którego celem jest ukazanie historii ratowania Żydów przez Polaków podczas II wojny światowej, polsko-żydowskich relacji w czasach Holokaustu oraz upowszechnianie wiedzy o losach Rodziny Ulmów z Markowej.
Zobacz więcej:
https://muzeumulmow.pl/pl/aktualnosci/narodowy-dzien-pamieci-polakow-ratujacych-zydow-pod-okupacja-niemiecka-obchody-2/
Archiwum Oddziału IPN w Rzeszowie:
Rodzina Ulmów z Markowej
4 marca 1944 r. w Markowej na Podkarpaciu, Józef i Wiktoria Ulmowie, ich dzieci oraz ukrywani przez nich Żydzi zostali zamordowani przez Niemców w wyniku donosu. Dzień ten został ustanowiony przez Prezydenta RP Narodowym Dniem Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.
Podczas II wojny światowej Józef i Wiktoria Ulmowie wraz z sześciorgiem dzieci mieszkali w podkarpackiej wsi Markowa koło Łańcuta (woj. podkarpackie). Prowadzili gospodarstwo – Józef specjalizował się w uprawie warzyw i owoców, pszczelarstwie i hodowli jedwabników, jego pasją była fotografia, był też zaangażowany społecznie. Wiktoria prowadziła dom i zajmowała się dziećmi. Mieszkali z dala od gospodarstw innych mieszkańców wsi. W Markowej żyło około 20 rodzin żydowskich, w powiecie łącznie około 1000 Żydów. W pierwszej połowie 1942 r. większość z nich została wywieziona i zamordowana w ośrodku zagłady w Bełżcu, bądź rozstrzelana na miejscu. Od lipca trwały „polowania” na ukrywających się, którzy trwającą w regionie akcję eksterminacyjną usiłowali przeczekać w lasach i polach. Schrony budowali przeważnie w chaszczach i jarach. Józef Ulma pomagał jednej z rodzin przy konstruowaniu takiej kryjówki. Żydzi szukali też schronienia u mieszkańców okolicznych wsi. W Markowej, dzięki pomocy kilku polskich rodzin, wojnę przeżyło kilkunastu Żydów.
Zobacz więcej:
https://rzeszow.ipn.gov.pl/pl8/aktualnosci/140845,Historia-rodziny-Ulmow-dzien-w-ktorym-ich-zamordowano-zostal-ustanowiony-Narodow.html