English Information

f

Europejskie Centrum Pamięci i Pojednania - Łuski z amunicji do karabinu Mauser K98


2017 09 06 eksponat miesiaca 1 2017 09 06 eksponat miesiaca 2

 We wrześniu każdego roku obchodzimy kolejne rocznice wybuchu II wojny światowej. Podczas tragicznej Kampanii Wrześniowej żołnierze polscy bronili naszej Ojczyzny posługując się wyposażeniem i sprzętem bojowym w tym oczywiście bronią strzelecką i stosowaną do niej amunicją. Na Ekspozycję Historyczno – Dydaktyczną trafiły, pochodzące z tamtego okresu, łuski z amunicji do karabinu Mauser K98. Amunicja ta była ówcześnie używana w wielu rodzajach długiej broni strzeleckiej, przez praktycznie wszystkie strony uczestniczące w II wojnie światowej na frontach Europy i poza nią.

Na wstępie warto jeszcze dodać, że po odzyskaniu niepodległości na terenie odrodzonej Polski znajdowało się uzbrojenie z trzech zaborów tj. Prus, Austro–Węgier, Rosji oraz innych armii (np. broń i amunicja z Francji, które trafiły w 1919 r. do Polski wraz z oddziałami wojskowymi „Błękitnej Armii” gen. Józefa Hallera). Wychodząca na niepodległość Rzeczypospolita potrzebowała wiele broni i amunicji. Zakupy zagraniczne były niewystarczające. Stąd też w okresie międzywojennym produkcję wojskową na terenie Polski prowadziło szereg zakładów już od 1918 r.

Amunicję Mauser produkowały w okresie międzywojennym polskie zakłady zbrojeniowe. Były to (kilka przykładów): założona już w 1893 r. Spółka Akcyjna Fabryk Metalowych „Norblin, Bracia Buch i T.Werner” zw. w skrócie „Norblin”, Zakłady Amunicyjne Pocisk Sp. Akc. (spółka polsko-francuska), utworzone w 1919 w Warszawie i Rembertowie, Wojskowa Wytwórnia Amunicji Karabinowej (W.W.A.K.) powstała w 1921 r. w Warszawie, Państwowe Wytwórnie Uzbrojenia (P.W.U) - Fabryka Nr1 Amunicji w Skarżysku, Wytwórnia Amunicji nr 1 Fort Bema w Warszawie.

W Wojsku Polskim, Policji Państwowej, Korpusie Obrony Pogranicza i innych służbach do broni strzelającą amunicją 7,92 mm x 57 Mauser używano: Karabin Mauser wz. 98, Karabin Mauser wz. 98a, Karabinek Mauser wz. 98, Karabinek Mauser wz. K98 PWU, Karabinek Mauser wz. 29, Karabinek Mosin wz. 91/98/23 (7,62 mm karabin Mosin wz. 91 przerobiony na nabój 7,92 mm x 57), Karabinek Mosin wz. 91/98/25 (7,62 mm karabin Mosin wz. 91 przerobiony na nabój 7,92 mm x 57), Karabin samopowtarzalny Maroszka wz. 38, Karabin maszynowy Hotchkiss wz. 25, Karabin maszynowy Vickers wz. 09/18, Karabin maszynowy Vickers wz. E, Karabin maszynowy Vickers wz. F, Karabin maszynowy pilota wz. 33, Karabin maszynowy pilota wz. 36, Karabin maszynowy wz. 37 "Szczeniak", Ręczny karabin maszynowy wz. 28, Ciężki karabin maszynowy wz. 08, Ciężki karabin maszynowy wz. 08/15, Ciężki karabin maszynowy wz. 30, Ciężki karabin maszynowy Maxim wz. 10/28 (7,62 mm ckm Maxim wz. 10 przerobiony na nabój 7,92 mm x 57).

W 1925 r. wprowadzono ujednolicony sposób znakowanie produkowanej w Polsce amunicji karabinowej poprzez wprowadzenie standardu oznaczania w systemie czterodziałowym z podziałem na sektory za pomocą pionowych kresek. Wśród spotykanych oznaczeń można wyróżnić następujące sygnatury oznaczające:
Na godzinie 12 umieszczano kod fabryki wyrobu łuski:
N - Spółka Akcyjna Fabryk Metalowych „Norblin, Bracia Buch i T.Werner“
Pk - Zakłady Amunicyjne „Pocisk” S.A.
„orzełek” - Państwowe Wytwórnie Uzbrojenia (P.W.U) - Fabryka Amunicji Nr1 w Skarżysku
Na godzinie 6 umieszczano kod huty mosiądzu produkującej materiał na łuski:
B - Fabryka Amunicji, Armatur i Odlewnia Metali „Babbit”
E - Enzesfeld Metallwarenfabrik, Enzesfeld, Austria
D - Schweizerische Metallwerke Dornach, Szwajcaria
Dz - Walcownia Metali S.A., Dziedzice
DZ - Walcownia Metali S.A., Dziedzice
F - Fabryka Wyrobów Srebrnych i Platerowanych Józef Fraget
Fr - Fabryka Wyrobów Srebrnych i Platerowanych Józef Fraget
Hr - Fabryka Wyrobów Platerowanych Bracia Henneberg
K - Kynoch, Wielka Brytania
N - Spółka Akcyjna Fabryk Metalowych „Norblin, Bracia Buch i T.Werner“
NW - Metallwarenfabrik Neurath Wien, Austria
Na godzinie 3 umieszczano dwucyfrową końcówkę roku produkcji łuski.

Oznaczenia przedstawionych pięciu egzemplarzy łusek do karabinu Mauser wraz z tzw. Łódką nabojową wskazują, że produkcję tej amunicji karabinowej wykonały Państwowe Wytwórnie Uzbrojenia (P.W.U) - Fabryka Nr1 Amunicji w Skarżysku.

Oznaczenia wszystkich prezentowanych pięciu łusek to: „orzełek”, 39, N, 67.
„orzełek” – na godzinie „12” wskazuje na Państwowe Wytwórnie Uzbrojenia (P.W.U) - Fabryka Amunicji Nr1 w Skarżysku,
39 – to oczywiście oznaczenie roku produkcji łuski nabojowej, czyli 1939 r.
N – kod huty mosiądzu produkującej materiał na łuski, w tym przypadku Spółkę Akcyjna Fabryk Metalowych pod Firmą "Norblin" Bracia Buch i T. Werner.
67 – oznacza skład stopu metali użytego do produkcji łuski (67% Miedzi Cu, 33% Cynku Zn) czyli mosiądzu

Stan prezentowanych łusek dobry, jedna zaś jest skrócona o 18 mm, co wskazywałoby najprawdopodobniej na próbę wykonania z niej zapalniczki. Było to częstą praktyką w okresie II wojny światowej i tuż po jej zakończeniu. Współcześnie również z łusek nabojowych wykonywane są różnego rodzaju pamiątki i bibeloty. Stan łódki nabojowej wskazuje na częściowe skorodowanie ze śladami rdzawych wżerów.

Ofiarodawca eksponatów prosił o zachowanie anonimowości.

Źródła:
Gwóźdź Z., Zarzycki P., Polskie konstrukcje broni strzeleckiej, Warszawa 1993 
Bochyński P. J., Znakowanie i pakowanie polskiej amunicji strzeleckiej 1918-2003, Krotoszyn 2003

M.M.