English Information

f

Europejskie Centrum Pamięci i Pojednania - Archiwum 2014

5 kwietnia Ekspozycję u stop Góry Śmierci odwiedzili fascynaci szybkiej jazdy. Zwiedzającymi byli uczestnicy Nawigacyjno-Turystycznego Rajdu Samochodowego "Wiosna 2014". Impreza została zorganizowana przez Automobilklub Rzeszowski i była II rundą Nawigacyjnego Pucharu Polski, I rundą Nawigacyjnych Samochodowych Mistrzostw Okręgu Rzeszowskiego oraz II eliminacją Samochodowych Rajdów na Orientację o Puchar Polski Południowej A-4. Trasa rajdu przebiegała ze Straszęcina przez Dębicę, Brzeźnicę, Pustków, Żyraków do Straszęcina. Wzięło w niej udział 12 załóg reprezentujących cztery kluby i cztery okręgi Polskiego Związku Motorowego (opolski, katowicki, krakowski i rzeszowski). Uczestnicy Rajdu w skupieniu zapoznali się z historią obozów pracy przymusowej w Pustkowie i losami jej więźniów. Tę tragiczną kartę historii lokalnej przedstawił im Jacek Kulig.
Autorem zdjęć jest Sławomir Jaremcio.


4 kwietnia Ekspozycję historyczno - dydaktyczną przy Górze Śmierci odwiedziła pani Alicja Wosik, Wicewojewoda Województwa Podkarpackiego. Towarzyszyli jej panowie: Zdzisław Siwula Zastępca Wójta Gminy Dębica, Marcin Ciszek - Dyrektor gminnego Centrum Kultury i Bibliotek oraz Krzysztof Lipczyński - Zastępca Dyrektora Gminnego Ośrodka Sportu i Rekreacji. Pani Wojewoda zwiedziła prezentowaną w siedzibie Ekspozycji wystawę stałą, poświęconą historii obozów pracy przymusowej w Pustkowie, uruchomionych przy istniejącym na tych terenach niemieckim Poligonie wojskowym Waffen - SS  „Truppenübungsplatz Heidelager” (1940 - 1944). Okupacyjne dzieje Ziemi Dębickiej przedstawil gościom w krótkiej prelekcji Jacek Kulig. Na zakończenie swojej wizyty pani Wojewoda złożyła kwiaty przy pomniku na Górze Śmierci.


zaproszenie e hartwigsm

Od 15. 02. w siedzibie Ekspozycji historyczno - dydaktycznej przy Górze Śmierci można obejrzeć oryginalną wystawę fotografii autorstwa Edwarda Hartwiga dokumentującą były hitlerowski obóz koncentracyjny Majdanek.

W opublikowanych wywiadach z Edwardem Hartwigiem Majdanek pojawia się w dwóch różnych perspektywach. Pierwsze wspomnienie wiąże się z okresem wojny i czasem funkcjonowania obozu koncentracyjnego. W pociągu, którym jechał artysta, Niemcy przeprowadzili łapankę. Przed osadzeniem na Majdanku uratował Hartwiga oficer niemiecki, który w grupie prowadzonych ludzi rozpoznał „swojego” fotografa.


 

Latem 1944 r. Hartwig został jednak uwięziony na Majdanku: wkrótce po wkroczeniu wojsk sowieckich do Lublina został aresztowany, osadzony w więzieniu NKWD na zamku lubelskim, następnie przewieziony do byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku, gdzie na III polu więźniarskim powstał obóz NKWD dla żołnierzy AK i BCh. Z Majdanka artysta został zesłany do łagru w Jogle, skąd wrócił w 1946 r.

Drugie ze wspomnień dotyczy Międzynarodowego Triennale Sztuki, imprezy artystycznej organizowanej przez Muzeum na Majdanku, w której Hartwig kilkakrotnie brał udział jako uczestnik honorowy oraz juror IV edycji.

Kontakty artysty z Majdankiem były jednak znacznie częstsze, niżby to wynikało z jego opowieści. Przyjeżdżając po wojnie do swego rodzinnego miasta, artysta odwiedzał różne jego zakątki, ślad tych wizyt utrwalając na licznych fotografiach, m.in. lubelskiego Starego Miasta z okresu wielkiej odbudowy w 1954 r., nowych osiedli mieszkaniowych, czy właśnie terenu byłego obozu koncentracyjnego na Majdanku.

Na wystawie prezentujemy siedemnaście zdjęć, z których czternaście pochodzi z przełomu lat 50-tych i 60-tych, natomiast trzy wykonano po 1969 r., prawdopodobnie w latach 70-tych. Poza walorami artystycznymi, takimi jak charakterystyczne dla Hartwiga budowanie nastroju światłem, czy interesujące perspektywy, zdjęcia z wcześniejszego okresu mają w sobie istotną wartość dokumentu. Pokazują one bowiem Majdanek, jakiego już dzisiaj nie ma i jaki niewiele osób może pamiętać. Innym, nieistniejącym już elementem krajobrazu Majdanka, widocznym na zdjęciach, jest usytuowany w pobliżu krematorium Kopiec – mogiła ofiar, usypana z prochów spalonych ciał, zebranych z terenu obozu w 1947 r., który pełnił funkcję pomnika do 1969 r.

W 1996 r. w wywiadzie udzielonym Annie Bohdziewicz, Edward Hartwig powiedział: „fotografia zabytków to jest konkret, który nie daje się swobodnie interpretować nawet w fotografii. Można trochę grać oświetleniem, trochę zmieniać kąt patrzenia, wybierać określone fragmenty i to wszystko. To jest fotografia prawie dokumentalna”. Fotografie Majdanka, mimo artystycznego spojrzenia autora, zachowują charakter dokumentu, przekazującego historię miejsca.

Warto zaznaczyć, iż pierwszy transport więźniów, jaki przybył do założonego w 1942 r. obozu pracy przymusowej dla Polaków w Pustkowie, pochodził właśnie z obozu na Majdanku.  

Wystawę przygotowaną przy współpracy z Państwowym Muzeum na Majdanku będzie można zwiedzać do 30 marca.

28 lutego odbył się kolejny wykład z cyklu comiesięcznych "Spotkań z Historią", realizowanych przez Europejskie Centrum Pamięci i Pojednania.

Lutowe "Spotkania...." związane były z trwającymi już od 23 lutego lokalnymi obchodami Narodowego Dnia Pamięci "Żołnierzy Wyklętych", który przypada na dzień 1 marca (Ustawa z dnia 3 lutego 2011 r. o Ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci Zołnierzy Wyklętych Dz. U. nr 32 poz. 160).

Data ta zdeterminowała więc tematykę lutowych "Spotkań...". Wykład zatytułowany "Rozpracowanie agenturalne IV ZG Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" wygłosił pan Maciej Małozięć - historyk, członek zarządu tarnowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego, sekretarz Środowiska 5 Pułku Strzelców Konnych AK Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Dębicy, a także członek zarządu Okręgu Tarnów Światowego Związku Żolnierzy Armii Krajowej. Autor kilku publikacji i albumów traktujących o 5 Pułku Strzelców Konnych, a także kilkudziesięciu artykułów z zakresu historii najnowszej.


Po prelekcji pana Macieja, uczestnicy "Spotkań..." mieli okazję obejrzeć unikatowy film dokumentalny, w reżyserii Leszka Barona (1996 r.), "Gra z Win-em".

31 stycznia odbył się kolejny wykład z comiesięcznego cyklu „Spotkań z Historią”, realizowanych przez Europejskie Centrum Pamięci i Pojednania. Tym razem spotkanie poświęcone zostało życiu i działalności Heleny Jabłonowskiej z Reyów (1895 – 1977) - niezwykłej kobiety, o nieprzeciętnym charakterze, działaczki społecznej, patriotki, członkini Armii Krajowej, przewodniczącej Rady Głównej Opiekuńczej powiatu dębickiego, która w okresie II wojny światowej na bardzo szeroką skalę organizowała pomoc charytatywną na rzecz lokalnej społeczności.


Wykład zatytułowany „Nasza Matka – Księżna Helena Jabłonowska z Reyów” wygłosił pan Jacek Dymitrowski, dyrektor Muzeum Regionalnego w Dębicy, historyk, regionalista, prezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dębickiej, badacz dziejów rodziny Reyów i Jabłonowskich, inicjator wielu niezmiernie ciekawych wystaw muzealnych, dotyczących historii Ziemi Dębickiej i jej mieszkańców (m. in. „Dawnych dębiczan portret własny”, „Z biegiem Wisłoki. Krajobraz kulturowy i przyrodniczy doliny i dorzecza”, „Za tych, co za oceanem”). Po prelekcji pana Dyrektora Jacka Dymitrowskiego wyemitowano film dokumentalny, zrealizowany przy współpracy z Muzeum Historii Polski w ramach programu "Patriotyzm Jutra", przedstawiający sylwetkę Księżnej Jabłonowskiej przez pryzmat wspomnień członków rodziny, współpracowników, byłych więźniów obozów pracy przymusowej w Pustkowie.