Eksponat Miesiąca - mapa połączeń kolejowych Środkowej Europy
z czasów II wojny światowej
Deutsche Reichsbahn „Ubersichtskarte zum 16. Verzeichnis der SF = Züge”
Najnowszym nabytkiem Ekspozycji Historyczno – Dydaktycznej przy Górze Śmierci jest niemiecka mapa pochodząca z czasów II wojny światowej. Mapa ukazuje połączenia kolejowe Deutsche Reichsbahn „Ubersichtskarte zum 16. Verzeichnis der SF = Züge” na dzień 1 listopada 1943 r. Mapę wykonało Deutsche Reichsbahn Kursbuchbüro der Generalbetriebsleitung Ost. Znaleziono ją na terenie dawnej siedziby Wojskowej Komendantury Poligonu Waffen - SS „Truppenübungsplatz Heidelager” (1940 - 1944). W obiektach Komendantury, gdzie odkryto wspomnianą mapę, przed wybuchem II wojny światowej i agresją Niemiec hitlerowskich na Polskę, mieściły się zakłady chemiczne wytwórni „Lignoza” S.A. Katowice-Wytwórnia Pustków. Spółka Akcyjna „Lignoza” w Katowicach rozpoczęła jej budowę w 1937 r. w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego. Dodatkowo warto przypomnieć, że na terenie poligonu ćwiczyły najbardziej elitarne, a zarazem najbardziej zbrodnicze formacje Waffen SS, które wsławiły się licznymi zbrodniami w całej okupowanej Europie. Ponadto Niemcy utworzyli na terenie Pustkowa obozy pracy przymusowej, z których pierwszym był obóz dla Żydów utworzony 8 listopada 1940 r., następnym zaś obóz dla jeńców sowieckich z Armii Czerwonej 8 października 1941 r. (pierwszy transport jeńców) oraz obóz pracy dla Polaków 16 września 1942 r. (data pierwszego transportu z Lubelszczyzny).
Znaleziona mapa jest ważnym dokumentem historycznym z czasów wojny, mówiącym bardzo wiele o tym, jak niemieckie linie kolejowe Deutsche Reichsbahn uczestniczyły w rozbudowie niemieckiej machiny wojennej III Rzeszy, przyczyniając się jednocześnie do eksterminacji wielu tysięcy narodów okupowanej Europy. W samych tylko obozach pracy przymusowej w Pustkowie zginęło około 15 000 osób.
Parametry Mapy:
Długość 65 cm
Szerokość 88 cm
Mapę wykonano w skali 6 cm – 100 km.
Prezentowana mapa linii kolejowych Deutsche Reichsbahn jest dwustronna. Z jednej jej strony znajduje się sieć połączeń kolejowych ówczesnej Europy Środkowej. Od południa obejmuje swoim zasięgiem teren Szwajcarii, teren Austrii (po anschluss-ie dokonanym przez Niemcy w dniach 12-13 marca 1938 roku, Austria znalazła się w granicach III Rzeszy) i sojuszniczych wobec III Rzeszy Węgier. Na wschód sięga po ówczesne tereny przedwojenne Kresów II Rzeczypospolitej po Litwę. Od północy opiera się o zasięg linii kolejowych po wybrzeże Morza Bałtyckiego, Danię, Morze Północne. Zaś na zachodzie po cały pas graniczny III Rzeszy okupowanymi Holandią, Belgią i Francją. Z drugiej strony mapy znajduje się schemat węzłów kolejowych obejmujący swym zasięgiem obszar ówczesnej III Rzeszy i części Generalnego Gubernatorstwa. Na schemacie wyróżnione są węzły na obrysie granicznym obejmującym od zachodu: Aachen, Duisburg, Saarbrücken, od południa: Augsburg, Monachium i Wiedeń, od wschodu: Kraków (Krakau), Litzmannstadt (Łódź) i Warszawę (Warschau), a od północy: Hamburg, Stettin (Szczecin), Dirschau (Tczew) i Królewiec (Königsberg).
Przedstawiany eksponat jest w dużej mierze sfatygowany, z wyraźnymi śladami wielokrotnego używania, licznymi uszkodzeniami i rozdarciami w miejscach zagięcia. Nie mniej jest to bardzo ciekawy i cenny nabytek Ekspozycji. Szczególnie, jeśli weźmiemy pod uwagę czas jego powstania, kontekst historyczny oraz miejsce jego odkrycia. Dodać warto, że obiekt został znaleziony przypadkowo podczas prac porządkowych i można by rzec, że szczęśliwym trafem przetrwał do naszych czasów. Co przy okazji też nasuwa szereg ciekawych przemyśleń odnośnie samego eksponatu jak i miejsca znaleziska.
Ofiarodawcą eksponatu - Mapy Deutsche Reichsbahn „Ubersichtskarte zum 16. Verzeichnis der SF = Züge” jest osoba pragnąca zachować swoją anonimowość.
M.M.