26 maja odbył się kolejny wykład z cyklu kwartalnych „Spotkań z Historią”, realizowanych przez Europejskie Centrum Pamięci i Pojednania, działające przy Centrum Kultury i Bibliotek Gminy Dębica.
Gościem i prelegentem majowego „Spotkania….” była dr Marzena Baum – Gruszowska, doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, muzeolog, kulturoznawca, archiwista. W latach 2002–2012 pracownik Ośrodka Brama Grodzka – Teatr NN w Lublinie. Kierownik Europejskiego Centrum Pamięci i Pojednania w Pustkowie w latach 2012–2015. Autorka wielu artykułów historycznych i książek, m. in. "Klasztor w mieście w świetle kronik benedyktynek poznańskich 1607-1780" (2009), "Światła w Ciemności - Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Relacje historii mówionej w działaniach edukacyjnych" (2009). Tłumacz z j. łacińskiego "Ważniejsze dokumenty do historii miasta Dębicy" (2013). Obecnie Pani dr Marzena Baum – Gruszowska jest kustoszem Muzeum Regionalnego w Pilźnie.
W wykładzie zatytułowanym „Światła w ciemności. Polacy ratujący Żydów w okresie II wojny światowej” podzieliła się swoją wiedzą, przemyśleniami, refleksjami i relacjami na temat „Sprawiedliwych”, będących wynikiem jej wieloletniego zainteresowania tą problematyką. W trakcie prelekcji dr Marzena Baum – Gruszowska szczegółowo naświetliła tematykę ratowania Żydów przez Polaków, stanowiących najliczniejszą grupę w gronie Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Począwszy od omówienia prześladowań i eksterminacji Żydów w okupowanej Polsce, z uwzględnieniem sytuacji na ziemi dębickiej i pilźnieńskiej. Przedstawiła sytuację społeczności żydowskiej w getcie dębickim, pilźnieńskim oraz brzosteckim. Omówiła rodzaje pomocy udzielanej Żydom wraz z jej aspektami i uwarunkowaniami. Przytoczyła sylwetki osób, które odważyły się nieść tę pomoc i za nią zostały skazane, jak chociażby Michał Ziomek z Pustkowa czy Stanisław Pierzchała z Dębicy, kreśląc jednocześnie postawy i losy rodzin Mikołajkowów z Dębicy, Rybów ze Słotowej, Rębisiów z Połomii i wielu innych. W trakcie wykładu, prelegentka szczegółowo naświetliła formy pomocy organizowanej przez Radę Pomocy Żydom „Żegota” oraz Radę Główną Opiekuńczą, w której aktywnie działała księżna Helena Jabłonowska (działania na rzecz więźniów obozu pracy w Pustkowie, które obejmowały dostarczanie żywności i lekarstw, pośredniczenie w przekazywaniu listów i grypsów do bliskich). Wspomniała o działaczce „Żegoty” Józefie Rysińskiej, wywodzącej się z Pilzna, która między innymi pomagała Żydom w ucieczkach z getta pilźnieńskiego i dębickiego, a nawet więźniom obozu pracy przymusowej w Pustkowie. Na zakończenie dr Marzena Baum – Gruszowska zobrazowała formy upamiętnienia tych, którzy w czasie Zagłady udzielili pomocy Żydom.
Serdecznie dziękujemy za przybycie wszystkim uczestnikom „Spotkania…” i na kolejne zapraszamy 29 września bieżącego roku.
Fot. arch. ECPiP
24 maja w siedzibie Ekspozycji Historyczno – Dydaktyczną przy Górze Śmierci odbyły się warsztaty edukacyjne, dotyczące kwestii tolerancji, prowadzone przez edukatorów Europejskiego Centrum Pamięci i Pojednania przy Centrum Kultury i Bibliotek Gminy Dębica. Uczestnikami warsztatów byli uczniowie klasy III Miejskiego Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika w Dębicy.
Przed rozpoczęciem warsztatów uczniowie zwiedzili Ekspozycję Historyczno – Dydaktyczną przy Górze Śmierci, poznając historię obozów pracy przymusowej i poligonu Waffen SS – Truppenübungsplatz Heidelager w Pustkowie, w okresie II wojny światowej. Ćwiczenia warsztatowe, prowadzone tuż po zwiedzaniu Ekspozycji, związane były z wprowadzeniem i upowszechnieniem takich pojęć jak tolerancja, ksenofobia, akceptacja, mniejszości (etniczne, społeczne, religijne, kulturowe), stereotypy. Zajęcia te miały na celu uwrażliwienie młodych ludzi na wszelkie przejawy nietolerancji – religijnej, społecznej czy narodowej – we współczesnym świecie i wykształcenie postawy szacunku i zrozumienia wobec „inności” drugiego człowieka.
Fot. arch. ECPiP
W wieczór 20 Maja Ekspozycja Historyczno – Dydaktyczna przy Górze Śmierci włączyła się w Międzynarodową Noc Muzeów.
Podczas tej ogólnoeuropejskiej imprezy kulturalnej, wszelkie muzea, galerie i instytucje kultury otwarte są w godzinach wieczornych i nocnych. Również nasza Ekspozycja bezpłatnie udostępniła swoje zbiory. Zwiedzający mieli okazję zobaczyć setki unikatowych eksponatów, zdjęć i dokumentów związanych z Poligonem Waffen SS-Truppenübungsplatz „Heidelager” oraz obozami pracy przymusowej w Pustkowie z okresu okupacji hitlerowskiej.
W tym roku, w ramach tej międzynarodowej akcji Ekspozycja przygotowała dla uczestników Nocy Muzeów liczne atrakcje. Wśród nich znalazły się prezentowane po raz pierwszy unikalne dokumenty, relacje i pamiątki historyczne po byłych więźniach obozów przymusowej pracy.
Wartownia znajdująca się w kompleksie budynków Ekspozycji była miejscem nie lada atrakcji dla miłośników broni i historii II wojny światowej.
W pomieszczeniach wystawy czasowej zaprezentowano oryginalną broń białą i broń strzelecką z okresu II wojny światowej pochodzącą z prywatnych kolekcji pana Adama Cypcarza oraz ks. Alberta Adamczyka. Wśród eksponatów znajdowały się niezwykle cenne egzemplarze szabli polskich takich jak oficerska szabla Ułanów Krechowieckich czy oficerska szabla wz. 34 tzw. „Ludwikówka”, a także oryginalna niemiecka paradna szabla oficerska Heer z okresu III Rzeszy oraz powstała na Kaukazie rosyjska/radziecka szabla wraz z pochwą i uchwytem na bagnet do karabinu Mosin (tzw. „Szaszka”, którą wyrabiano w czasach Imperium Rosyjskiego, a następnie Związku Sowieckiego) oraz repliki dwóch szabel polskich wz. 21 i wz. 34. Uwagę zwiedzających przykuła również broń strzelecka z okresu
II wojny światowej. Na nią składały się egzemplarze broni produkcji radzieckiej, m.in. ciężkie karabiny maszynowe Goriunow SG-43, karabiny maszynowe Wasilija A. Diegtiariowa DP wz. 1927, karabiny rosyjskie Mosin wz. 1891 oraz polski karabin Mauser wz. 29. Ponadto zwiedzający mogli obejrzeć rosyjski karabin automatyczny SWT-40, radzieckie pistolety maszynowe PPSz. Wz. 1941 i PPS wz. 1943, radziecki pistolet TT wz. 33, niemieckie nakrycia żołnierskie, niemiecki mundur oficerski Hauptmanna (kapitan Wehrmachtu), niemieckie maski przeciwgazowe i kanister na paliwo z logo Wehrmachtu.
W kolejnym pomieszczeniu Wartowni swoją DIORAME PARTYZANCKĄ prezentowała Grupa Rekonstrukcji Historycznej im. Wojciecha Lisa ps. „Mściciel" z Mielca.
Przedstawiała ona w pewnym uproszczeniu (ze względu na warunki) oddział partyzancki
i stanowisko radiotelegraficzne. Podczas tego pokazu można było obejrzeć z bliska umundurowanie i wyposażenie żołnierzy zbrojnego podziemia Armii Krajowej, przedmioty codziennego użytku, dokumenty, zdjęcia itp. Była to doskonała okazja do zrobienia pamiątkowych zdjęć, czy zapoznania się z historycznym uzbrojeniem. Rekonstruktorzy zaprezentowali m.in. polski ręczny karabin maszynowy Browninga wz. 28, niemiecki pistolet maszynowy MP-40, niemieckie pistolety Walther P-38 i Parabellum P-08 oraz amerykański pistolet COLT M1911 z alianckich zrzutów. Tego typu diorama wspaniale oddawała klimat
i realia II wojny światowej na terenie Ziemi Dębickiej.
Barak żołnierski specjalnie na tę noc został wzbogacony o nieprezentowane dotąd eksponaty wśród których znalazły się: oryginalne niemieckie buty skórzane tzw. „saperki”, bagnet niemiecki do karabinu Mauser, replika niemieckiego munduru oficerskiego Sturmbannführera Waffen SS (odpowiednik majora) i wiele innych.
W baraku więźniarskim udostępnione zostały nowe eksponaty do tej pory przechowywane w magazynach, jak również te, które pozyskano w ostatnim okresie 2017 roku a prezentowane specjalnie w tę noc. Były to m.in. sprawozdanie opiekunki obozu Księżnej Heleny z Reyów Jabłonowskiej o sytuacji w obozach pracy przymusowej „Załącznik do spraw Pustkowa”, fotografia członków Judenratu (Rady Żydowskiej) w obozie pracy przymusowej dla Żydów, dokument zeznania Józefa Himmelblauma byłego więźnia, popielniczko-zapalniczka wykonana przez więźniów obozu pracy przymusowej obozu, fotografia przedstawiająca braci Selwów, z których jeden trafił do obozu w Pustkowie wraz z innymi mieszkańcami wsi Przewrotne na Rzeszowszczyźnie oraz szereg innych nieprezentowanych wcześniej eksponatów.
Natomiast w obydwu prezentowano reportaże, pierwszy pt. „Bomba" (żołnierskim) dotyczące broni V1 i V2 oraz drugi pt. „Wokół góry śmierci" (więźniarskim) o historii więźniów z transportu lubelskiego przywiezionych do obozu pracy przymusowej w Pustkowie (obydwa zrealizowane przez Polskie Radio Lublin).
Wstęp na Ekspozycję Historyczno - Dydaktyczną przy Górze Śmierci w tym dniu był wolny, a zaszczyciło nas swoją obecnością aż 487 osób, wśród których znaleźli się mieszkańcy Gminy Dębica oraz turyści z różnych stron Polski i goście zagraniczni. Wśród zwiedzających nie zabrakło przedstawicieli władz samorządowych Gminy Dębica na czele z panem Piotrem Żyburą Przewodniczącym Rady Gminnej, panem Zdzisławem Siwulą Wicewójtem, panem Markiem Mikrutem Wicewójtem, panią Adrianną Miazgą Sekretarz Gminy oraz przedstawicielami jednostek gminnych i oświatowych dyrektorami, nauczycielami i uczniami szkół z terenu Gminy Dębica.
Frekwencję skrupulatnie odnotowywała młodzież z Uczniowskiej Straży Góry Śmierci, która przy tej okazji wręczała zwiedzającym Ekspozycję pamiątkowe ulotki.
Podczas całej „NOCY MUZEÓW” w Ekspozycji pomocy w udostępnianiu zbiorów pomagało wiele osób: panie Bibliotekarki Centrum Kultury i Bibliotek Gminy Dębica, Strzelcy ze Związku Strzeleckiego z ZSZ z Pustkowa Osiedla, Strażnicy ze Straży Gminnej.
Organizatorzy składają serdeczne podziękowania Wszystkim Osobom i Instytucjom, które przyczyniły się do uświetnienia tego dnia.
M.M.
Europejskie Centrum Pamięci i Pojednania przy Centrum Kultury i Bibliotek Gminy Dębica zaprasza na kolejny wykład otwarty. Gościem i prelegentem majowego "Spotkania..." będzie dr Marzena Baum-Gruszowska, doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, muzeolog, kulturoznawca, archiwista. W latach 2002–2012 pracownik Ośrodka Brama Grodzka – Teatr NN w Lublinie. Kierownik Europejskiego Centrum Pamięci i Pojednania w Pustkowie w latach 2012–2015. Autorka wielu artykułów historycznych i książek, m. in. "Klasztor w mieście w świetle kronik benedyktynek poznańskich 1607-1780" (2009), "Światła w Ciemności - Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Relacje historii mówionej w działaniach edukacyjnych" (2009). Tłumacz z j. łacińskiego "Ważniejsze dokumenty do historii miasta Dębicy" (2013). Obecnie Pani dr Marzena Baum-Gruszowska jest kustoszem Muzeum Regionalnego w Pilźnie.
Wykład Pani dr Marzeny Baum-Gruszowskiej pt. "Światła w ciemności. Polacy ratujący Żydów w okresie II wojny światowej" odbędzie się piątek 26 maja 2017 r. o godzinie 18:00 w sali kinowej Centrum Kultury i Bibliotek Gminy Dębica. Wstęp wolny.
ZAPRASZAMY
W Sobotę 20 maja w godzinach porannych, które przeciągnęły się do popołudniowych (do 15.30) nasza Ekspozycja była jednym z punktów przejazdu motocykli na trasie „Małej Pętli po Gminie Dębica”. Trasa przebiegała przez widokowe i atrakcyjne miejsca Gminy Dębica. Podczas całej imprezy była prowadzona zbiórka organizowana przez Stowarzyszenie - Klub Motocyklowy Just Riders Dębica, na rzecz motocyklisty Krzysztofa z Podgrodzia, na rehabilitację po wypadku. Dodać warto, że środki na ten cel można nadal wpłacać na konto nr 43 2030 0045 1110 0000 0271 6010 z dopiskiem „Jedziemy po zdrowie dla Krzysztofa”. Pod Ekspozycję przy Górze Śmierci podjechało wiele wspaniałych motocykli począwszy od maszyn zabytkowych, a skończywszy na motorowerach, skuterach, motorach turystycznych czy popularnych ścigaczy różnych marek krajowych i zagranicznych. Naszą Ekspozycję odwiedziło co najmniej 161 uczestników przejazdu motocykli na trasie „Małej Pętli po Gminie Dębica” oraz osoby towarzyszące i zwiedzający.
M.M.
